Mô hình Thiết kế phòng thu âm

16/04/2020 02:57 | 8741 Lượt xem

Phần lớn các phòng thu âm được xây dựng theo kiểu đa năng hay gọi là Project Studio. Loại phòng thu âm này thường được giới âm nhạc lựa chọn bởi nó đáp ứng nhiều mục đích và tiết kiệm không gian. Từ thu ca tới các nhạc cụ như guitar, bass, keyboard và soạn nhạc điện tử. Tất cả công việc thu âm chỉ sử dụng 1 không gian chung nên việc trang âm, bố trí thiết bị ảnh hưởng tới chất lượng của âm thanh khi thu, khi phát ra cũng như là sản phẩm cuối cùng. Âm thanh khi phát ra phải cân bằng về không gian và tần số.

Cân bằng về không gian

Xuất phát từ sản phẩm âm nhạc là stereo – âm thanh 2 kênh, nên vị trí ngồi kiểm âm phải cân bằng về không gian, tức nguồn âm vào tai bên trái và bên phải phải cân bằng nhau. Ngoài việc bố trí đặt loa kiểm âm cân đối với vị trí tai người nghe, thì cách bố trí thiết bị và nội thất là rất quan trọng để có được âm thanh cân bằng. Cụ thể, dưới đây là 3 hình ảnh mô tả cách bố trí hệ thống thiết bị và trang âm. Ở hình 1, khi vị trí kiểm âm ngồi giữa một bên là cửa sổ kính(màu xanh lam) và bên kia là tường có tấm tán âm. Kết quả là ảnh âm bị lệch vì âm thanh tới vị trí kiểm âm không cân bằng do âm thanh dội từ 2 vật liệu này không giống nhau. Ở hình 2, vị trí sắp đặt cho âm thanh cân bằng tại vị trí kiểm âm. Tương tự ở hình 3, cách bố trí này là tốt hơn cả vì vị trí kiểm âm ít bị âm dội nhất.

Các vị trí thường đặt với phòng vuông và hình chữ nhật

Xem thêm: Mối tương quan giữ loa và phòng nghe

Dù bạn xây dựng phòng thu âm ngay từ đầu hay sử dụng 1 phòng sẵn có thì ta đều có thể tìm ra 1 phương án tối ưu để có âm thanh cân bằng về không gian. Đối với phòng có kích thước cân xứng như hình vuông, chữ nhật thì vị trí kiểm âm nên chánh vị trí trung tâm của phòng vì đó là vị trí bị âm dội nhiều nhất.

Dưới đây là 1 ví dụ, từ một phòng không cân xứng có sẵn, ta có thể tìm ra bố trí hợp lý để đặt thiết bị và trang âm.

Những vị trí đặt thiết bị âm thanh trong những phòng dạng khuyết

Với cách bố trí ở hình đầu tiên, kết quả ảnh âm sẽ bị sai lệch vì âm dội 2 kênh trái phải sẽ không cân bằng. Hình thứ 2 và 3 tốt hơn vì ảnh âm cân bằng, đặc biệt ở hình 3 cho chất lượng kiểm âm tốt hơn cả vì ta đã đặt vị trí kiểm âm xa với tường phía sau hơn cả và chánh được vị trí trung tâm của phòng.

Cân bằng tần số

Sự cân bằng tần số mà ta xem xét ở đây là sự cân bằng đáp ứng tần số của phòng, vì bản thân phòng không phát ra âm thanh nên khác với tên gọi sự cân bằng tần số của loa. Âm thanh mà ta nghe được không chỉ có sóng âm trực tiếp từ loa hay nhạc cụ tới lỗ tai, mà bao gồm cả sóng âm phản xạ từ các bức tường, thiết bị, vật cản, … Tính chất phản xạ của tần số âm thanh khác nhau vì có bước sóng khác nhau nên nó phụ thuộc vào kích thước phòng, tỉ lệ phòng, hình dáng phòng, bề mặt tường,…và kết quả là âm thanh mà ta nghe được không đúng với nguồn âm phát ra, hay có sự mất cân bằng về tần số.

Về lý thuyết, một phòng nghe tiêu chuẩn phải có đáp ứng tần số phòng cân bằng(như hình số 1 miêu tả dưới đây). Mức độ phản xạ âm của tất cả tần số trong vùng nghe được của tai người là như nhau, hiển thị là một đường thẳng ngang màu xanh.

Biểu đồ kỹ thuật diễn tả khả năng tiêu âm

Theo quy luật, nếu ta muốn loại bỏ bớt tần số âm thanh có bước sóng dài (âm bass) thì ta sẽ sử dụng vật liệu hút âm dày và đặc, và ngược lại với tần số cao. Do vậy, nếu ta treo một tấm thảm mỏng lên tường của phòng nghe thì nó sẽ loại bỏ bớt tần số cao dao động trong phòng đó, khả năng hút âm tần số cao thể hiện là đường màu đỏ ở hình số 2 . Tấm thảm lại không có tác động với các tần số thấp nên âm thanh phòng nghe của chúng ta sẽ bị dư bass, thể hiện là đường màu đỏ ở hình 3. Tần số phòng không cân bằng nên khi ta thu và mix, ta có xu hướng giảm bass của nguồn âm vì âm thanh nghe trong phòng dư bass. Do vậy khi ta đưa sản phẩm nghe trên một hệ thống khác, phòng nghe khác ta sẽ thấy sản phẩm thiếu âm bass.

Sản phẩm tiêu âm: Gỗ tiêu âm, Mút tiêu âm, Hi-end Acoustic Panel

Vậy để giải quyết vấn đề cân bằng tần số cho phòng studio ta phải làm gì? Một vấn đề phức tạp trong việc xây dựng phòng thu âm và project studio nói riêng. Công việc bắt đầu ta luôn phải xác định diện tích sử dụng làm phòng, thiết lập tỉ lệ và hình dáng phòng tiêu chuẩn trên diện tích xây dựng. Bạn cần một chuyên gia để giúp bạn việc xác định tỉ lệ này vì có rất nhiều tỉ lệ tiêu chuẩn nhưng để chọn ra 1 tỉ lệ tối ưu phải dựa vào hình dáng và diện tích ta có. Đối với việc sử dụng 1 phòng có sẵn làm studio thì cũng vậy, ta phải đo đạc và tìm ra tỉ lệ để điều chỉnh phòng cho tối ưu.

Sau khi xây dựng hay sửa phòng với tỉ lệ tiêu chuẩn, ta đặt thiết bị và nội thất dựa trên nguyên lý cân bằng không gian. Công việc tiếp theo là sử dụng thiết bị đo đáp ứng tần số của phòng, vẽ lên đường đáp ứng tần số phòng rồi nhìn vào đó ta có thể biết tính chất phản âm của phòng. Thực tế thì kết quả sẽ không như ta mong đợi, đường đáp ứng tần số phòng không là một đường thẳng năm ngang như lý thuyết vì không chỉ phụ thuộc vào tỉ lệ phòng mà tính chất phản âm còn phụ thuộc vào vật liệu bề mặt xây dựng, nội thất..

Việc tiếp theo là trang âm cho phòng nếu ta muốn đường đáp ứng tần số tịnh tiến tới hình dáng cân bằng. Dựa vào đường đáp ứng tần số đo được, ta biết được những khoảng tần số có độ vang trội hơn và gây ra mất cân bằng, từ đó ta sử dụng vật liệu hút âm có thông số tương ứng để hạn chế nó. Kết quả của việc trang âm là đưa tới thông số đáp ứng tần số của phòng gần với vị trí cân bằng, nó phụ thuộc vào mức độ đầu tư, công sức và trình độ của bạn. Và nên nhớ là bạn không thể đòi hỏi một kết quả tuyệt đối như lý thuyết.

Việc trang âm cho phòng thu hay phòng nghe là rất cần thiết, và cần thiết hơn là phải làm đúng kỹ thuật. Không phải chất đầy vật liệu hút âm trong phòng mà gọi là trang âm !